Ιστορία μιας πόλης

Η Μαρία Κάλλας, εμβληματική μορφή της όπερας, είχε ιδιαίτερο δεσμό με την Αθήνα, την πόλη όπου πέρασε τα νεανικά της χρόνια και διαμορφώθηκε καλλιτεχνικά. Εκεί έκανε τα πρώτα της βήματα στη σκηνή, καλλιεργώντας το ταλέντο της κάτω από δύσκολες κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες. Η ελληνική πρωτεύουσα δεν ήταν μόνο η αφετηρία εκκίνησής της, αλλά και σημείο επιστροφής και αναστοχασμού. Η σχέση της με την Αθήνα υπήρξε σύνθετη, βαθιά και φορτισμένη συναισθηματικά. Πότε έρχεται στην πόλη η Μαρία Κάλλας και ποια ήταν τα πρώτα καλλιτεχνικά βήματά της; – πώς επηρέασαν την εξέλιξή της; Ποιοι ήταν οι σημαντικοί δάσκαλοι και μέντορες της Κάλλας κατά τη διαμονή της στην Αθήνα; Ποιες προκλήσεις αντιμετώπισε η Κάλλας κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς επηρέασε η κοινωνική και πολιτική κατάσταση της Αθήνας την καλλιτεχνική της πορεία; Ποια ήταν η σημασία της συνεργασίας της Κάλλας με την Εθνική Λυρική Σκηνή; Πώς αντιμετωπίστηκε η Κάλλας από το κοινό και τους συναδέλφους της στην Αθήνα; Ποια ήταν η πρώτη της εμφάνιση στην Αθήνα μετά την παγκόσμια αναγνώρισή της και ποια η σημασία της; Ποια ήταν η επίδραση της πόλης στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής ταυτότητας της Κάλλας; Πώς παρουσιάζει το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» τη σχέση της με την Αθήνα και ποια νέα στοιχεία αποκαλύπτει; Ο Βασίλης Λούρας σπούδασε μάρκετινγκ στην Αθήνα και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Πολιτιστική Πολιτική και Πολιτιστική Διαχείριση στο Λονδίνο. Εργάστηκε στον τομέα της προβολής και επικοινωνίας πολιτιστικών γεγονότων. Ανέλαβε τον συντονισμό του Πολιτιστικού Έτους της Ελλάδας στην Κίνα, στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων των Ολυμπιακών Αγώνων 2008 του Πεκίνου. Από το 2011 εργάζεται στην Εθνική Λυρική Σκηνή, αρχικά με την ιδιότητα του Επικεφαλής της Προβολής και Επικοινωνίας και πλέον ως Καλλιτεχνικός Σύμβουλος Επικοινωνίας και Προγράμματος. Υπογράφει την έρευνα, το σενάριο και τη συνσκηνοθεσία –από κοινού με τον Μιχάλη Ασθενίδη– του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας».

Το καλοκαίρι του 416 π.Χ, οι Αθηναίοι αποφασίζουν να εκστρατεύσουν στη Μήλο, με πολύ μεγάλη στρατιωτική δύναμη, με στόχο να εκβιάσουν τη Μήλο ώστε να ενταχθεί στην Αθηναϊκή συμμαχία. Ωστόσο, η ίδια θέλει να κρατήσει μια ουδέτερη στάση κι αυτό θίγει το κύρος των Αθηναίων, οι οποίοι δεν μπορούν να ανεχτούν πως δεν μπορούν να υποτάξουν ένα μικρό και ανίσχυρο νησί. Γιατί ο διάλογος των Μηλίων με τους Αθηναίους συνιστά μοναδική περίπτωση διαλόγου στο ιστοριογραφικό έργο του Θουκυδίδη; Ποιο ήταν το ιστορικό και στρατιωτικό πλαίσιο κατά το οποίο διεξάγεται; Ποια ήταν η στάση των Μηλίων απέναντι στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και γιατί αυτή η στάση προκάλεσε την επέμβαση των Αθηναίων; Πώς παρουσιάζεται η αθηναϊκή αντίληψη για τη δύναμη και τη δικαιοσύνη στον Διάλογο; Τι σημαίνει η αθηναϊκή φράση «οι ισχυροί πράττουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υφίστανται ό,τι πρέπει» και τι φανερώνει για τον τρόπο σκέψης της Αθήνας; Ποια είναι η σημασία της απουσίας ρητορικής περί τιμής ή δικαιώματος στην αθηναϊκή επιχειρηματολογία; Ποια είναι η στάση των Μηλίων ως προς τη θεία παρέμβαση και την ελπίδα, και πώς αυτή έρχεται σε αντίθεση με την αθηναϊκή οπτική; Πώς ο διάλογος αποκαλύπτει την ιδεολογική και ηθική απομάκρυνση της Αθήνας από τις αρχές της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης; Μπορούμε να ερμηνεύσουμε τη στάση των Αθηναίων ως έκφραση ιμπεριαλιστικής πολιτικής; Ποια είναι η θέση του Θουκυδίδη απέναντι στον διάλογο; Παρουσιάζει τις απόψεις αμερόληπτα ή ασκεί κριτική στην αθηναϊκή πολιτική; Μπορούμε να συγκρίνουμε τη στάση των Αθηναίων στον Διάλογο με την προηγούμενη στάση τους κατά τον Περικλή; Τι μας λέει αυτό για την εξέλιξη της Αθήνας κατά τη διάρκεια του πολέμου; Ο Σπύρος Ι. Ράγκος είναι καθηγητής αρχαίας ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Με σπουδές κλασικής φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και παρακολούθησε σεμινάρια αρχαίας θρησκείας στην École Pratique des Hautes Études. Διετέλεσε επίσης μεταδιδακτορικός υπότροφος και, αργότερα, επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton. Τα επιστημονικά ενδιαφέροντά του κινούνται στον χώρο της φιλοσοφίας, της θρησκείας και της ιστορίας των ιδεών στην ελληνική αρχαιότητα. Μελέτες και άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Ενδεικτικές δημοσιεύσεις στα ελληνικά: Η ελληνική αρχαιότητα: πόλεμος – πολιτική – πολιτισμός (σε συνεργασία με τον Δ. Ι. Κυρτάτα), Θεσσαλονίκη: Ίδρυμα Νεοελληνικών Σπουδών, 2010· «Φιλοσοφία και θρησκεία: ελληνικοί στοχασμοί περί θεών και θείου», στο Γ. Καραμανώλης (επιμ.), Εισαγωγή στην αρχαία φιλοσοφία, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017, σ. 271–327· Μήτε άρρεν μήτε θήλυ: Ιστορίες ευνούχων στην αρχαιότητα, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2021. Το απόσπασμα από τον Θουκυδίδη είναι από το «Θουκυδίδη Ιστορία», μετάφραση Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, εκδ. Πόλις, 2013.

Ενάμιση χρόνο πριν την αυτοκτονία της, στις 2 Μαΐου του 1941, η Πηνελόπη Δέλτα ολοκληρώνει το τελευταίο της έργο, τις «Ρωμιοπούλες». Η ίδια ζητά να εκδοθεί αργότερα, μετά από τα υπόλοιπα μυθιστορήματα και τις «Αναμνήσεις» της. Οι «Ρωμιοπούλες» κυκλοφορούν 75 χρόνια μετά τη συγγραφή τους, το 2014, από τις εκδόσεις Ερμής και αποτελούν το μεγαλύτερο και πιο «ενήλικο» μυθιστόρημα της Δέλτα. Αλλά και το πιο αθηναϊκό της. Τι συνδέει, λοιπόν, την Πηνελόπη Δέλτα με την Αθήνα; Από τι αποτελείται ο συνεκτικός αυτός ιστός που την ενώνει με την πρωτεύουσα; Η Πηνελόπη Δέλτα γεννήθηκε στις 24 Απριλίου του 1874, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ωστόσο, η ζωή και το έργο της σημαδεύτηκαν από την πόλη της Αθήνας. Πώς αποτυπώνεται η Αθήνα στα έργα της, ιδίως στις «Πρώτες Ενθυμήσεις» της; Σε ποια συνοικία έζησε και τι γνωρίζουμε για το πατρικό της σπίτι, που σήμερα στεγάζει το Μουσείο Μπενάκη; Ποιο ρόλο έπαιξε ο πατέρας της, Εμμανουήλ Μπενάκης, στην πολιτική και πολιτιστική ζωή της Ελλάδας και πώς την επηρέασε; Τι επίδραση είχε στη ζωή και το έργο της ο έρωτάς της με τον Ίωνα Δραγούμη, δεδομένου ότι και ο ίδιος δραστηριοποιήθηκε στην Αθήνα; Ποια είναι η σημασία του έργου της «Οι Ρωμιοπούλες», που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2014, και πώς απεικονίζεται σ’ αυτό η Αθήνα και η κοινωνία της; Ποιοι είναι οι βασικοί θεματικοί άξονές του και πώς συνδέονται με την ταυτότητα της συγγραφέως; Πώς παρουσιάζεται η περιοχή της Καστέλλας στον «Τρελαντώνη» και τι μαθαίνουμε για την εποχή γύρω στο 1880; Πώς συνδέεται το σπίτι της στην Αλεξάνδρεια με το έργο «Μάγκας» και ποια θέση έχει αυτό το περιβάλλον στο σύνολο της δημιουργίας της; Ποια είναι η σημασία της Πηνελόπης Δέλτα στη λογοτεχνική και παιδαγωγική παράδοση μέχρι σήμερα, πέρα από τη στενά «παιδική» ανάγνωση των έργων της; Ο Τάσος Σακελλαρόπουλος σπούδασε σύγχρονη ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Σιένα και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ασχολείται με την πολιτική λειτουργία του στρατού και του αστικού κόσμου κατά τον 20ό αιώνα στην Ελλάδα. Έχει γράψει σειρά άρθρων και έχει επιμεληθεί ιστορικούς τόμους. Έχει επιμεληθεί ιστορικές εκθέσεις, μεταξύ άλλων την έκθεση «1821 Πριν και Μετά», σε συνεπιμέλεια με τη Μαρία Δημητριάδου. Είναι υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.

Πώς ορίζεται το γκροτέσκο στο πλαίσιο της αρχαιοελληνικής τέχνης και ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του; Υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές ή υλικά που προωθούν την συγκεκριμένη αισθητική; Ποια είναι η σχέση μεταξύ του γκροτέσκου και του άσχημου στα ειδώλια; Πώς αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες την έννοια του "άσχημου" και πώς αυτό αντικατοπτρίζεται στην παραγωγή των ειδωλίων; Πώς επηρεάζει η κοινωνική και πολιτισμική συγκυρία της αρχαίας Αθήνας την απόδοση του γκροτέσκου στα ειδώλια; Ποιες οι ερμηνείες που έχουν προταθεί για αυτά τα ειδώλια και πως οι μοντέρνες αντιλήψεις/προκαταλήψεις μας «χρωματίζουν» την ερμηνεία τους; Τι γνωρίζουμε για τα άτομα με αναπηρίες στην αρχαιότητα; Ποιες είναι οι πηγές μας; Σε ποιο βαθμό το γκροτέσκο στα ειδώλια συνδέεται με τη λαϊκή θρησκευτικότητα ή τις τελετουργικές πρακτικές; Υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες μορφών ή θεμάτων που απεικονίζονται με γκροτέσκες ιδιότητες στα αθηναϊκά ειδώλια; Και τελικά, πώς διαφοροποιείται η απεικόνιση του γκροτέσκου στα ειδώλια από άλλες μορφές τέχνης, όπως η αγγειογραφία ή η γλυπτική; Η Αναστασία Μεϊντάνη γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι αριστούχος απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κάθε έτος λάμβανε την υποτροφία επίδοσης του ΙΚΥ. Ολοκλήρωσε το Master’s in World Archaeology (με επίκεντρο European Archaeology) στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. Έλαβε τον διδακτορικό της τίτλο από το Ludwig-Maximilians-Universität του Μονάχου. Οι διδακτορικές της σπουδές στηρίχθηκαν από υποτροφίες που έλαβε από το DAAD και το Ίδρυμα Gerda Henkel. Η διατριβή της με τίτλο The Grotesque Body in Graeco-Roman Antiquity δημοσιεύθηκε το 2022 από τον εκδοτικό οίκο DeGruyter με την υποστήριξη του Ιδρύματος Gerda Henkel και του τμήματος Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Τα τελευταία έξι χρόνια υπήρξε λέκτορας στο Τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Πλέον είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Gerda Henkel. Η μεταδιδακτορική της έρευνα αφορά στη συγκριτική μελέτη ηρωίδων στην αρχαία ελληνική γραμματεία και αγγειογραφία των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων.

Kατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής (1941–1944), η καθημερινότητα στην Αθήνα ήταν ένας αγώνας για επιβίωση. Ο λιμός του χειμώνα 1941-42 κόστισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, κυρίως λόγω της επίταξης τροφίμων από τις δυνάμεις Κατοχής, της καταστροφής των υποδομών και της διακοπής των εμπορικών ροών. Οι κάτοικοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσω ανταλλαγών προϊόντων, εξορμήσεων στην επαρχία, συμμετοχής σε συσσίτια και – όσοι είχαν τα μέσα – αγοράς ειδών διατροφής στη μαύρη αγορά. Η ζωή υπό τον κατοχικό ζυγό ήταν ασφυκτική. Απαγόρευση κυκλοφορίας, σημεία ελέγχου, συνεχείς συλλήψεις και φόβος για αντίποινα. Παρά τις συνθήκες, τα σχολεία λειτούργησαν, έστω και με σοβαρές ελλείψεις. Η ενημέρωση του πληθυσμού γινόταν μέσω του κατοχικού Τύπου, παράνομων εντύπων και ραδιοφωνικών εκπομπών του BBC, συχνά με κίνδυνο τη ζωή των ακροατών. Η πολιτιστική ζωή, περιορισμένη αλλά ζωντανή, εξελίχθηκε σε μια μορφή αντίστασης. Θέατρα, λογοτεχνικές ομάδες και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες διατήρησαν την ελπίδα. Παράλληλα, η Αντίσταση στην Αθήνα αναπτύχθηκε δυναμικά, με παράνομες οργανώσεις, σαμποτάζ και δίκτυα πληροφοριών. Την τελευταία χρονιά της Κατοχής, η βία κορυφώθηκε. Εκτελέσεις, βασανιστήρια και τρομοκρατία από τους κατακτητές και τους Έλληνες συνεργάτες τους ενίσχυσαν την αβεβαιότητα. Τις παραμονές της Απελευθέρωσης, η Αθήνα βίωνε ένα μείγμα ανακούφισης και έντασης, προάγγελο των συγκρούσεων που θα ακολουθούσαν. Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή δημοσιεύθηκε το 2012 με τίτλο Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, ενώ το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας, κυκλοφόρησε το 2014 – και τα δύο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Έχει συνεπιμεληθεί τρεις συλλογικούς τόμους σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ιστορικά περιοδικά και εφημερίδες. Ιδρυτικό μέλος του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, έχει συνδιοργανώσει τέσσερα συνέδρια. Από το 2013 ασχολείται συστηματικά με τη Δημόσια Ιστορία. Πραγματοποιεί ιστορικούς περιπάτους στο κέντρο της Αθήνας για την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, με τη συμμετοχή εκατοντάδων πολιτών, καθώς και (από τον Δεκέμβριο του 2019) ιστορικούς περιπάτους με μικρά γκρουπ κάθε εβδομάδα στο πλαίσιο του Athens History Walks (λεπτομέρειες στο www.athenshistorywalks.com) Είναι ένας από τους σχεδιαστές του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, καθώς και ο εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», οι οποίες, υλοποιημένες από το 2015 ως το 2019, καθιέρωσαν τον μαζικό εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς και αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα (λεπτομέρειες στο www.freeathens44.org). Φωτό: Δημήτριος Χαρισιάδης, Μαύρη Αγορά. Αθήνα, 1944 © Μουσείο Μπενάκη / Φωτογραφικά Αρχεία

Ο λαγός υπήρξε ένα σημαντικό και πολυδιάστατο σύμβολο στην αρχαία Αθήνα, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στην τέχνη και τις αντιλήψεις περί θανάτου. Στο απόσπασμα από το «Κυνηγετικόν» του Ξενοφώντα, περιγράφεται αναλυτικά το κυνήγι λαγών, η χρήση σκύλων και παγίδων και ο παιδαγωγικός ρόλος της δραστηριότητας αυτής, καθώς εκπαίδευε τους νέους στην αντοχή, την ταχύτητα και το ήθος του πολίτη-πολεμιστή. Η Κάτια Μαργαρίτη, ειδική στην ταφική τέχνη και τη συμβολική των ζώων στην αρχαιότητα, αναλύει τη σημασία του λαγού, ο οποίος συγχέεται συχνά με το κουνέλι, αν και στην Ελλάδα των κλασικών χρόνων υπήρχαν μόνο λαγοί. Ο λαγός εμφανίζεται στην τέχνη ως θήραμα, ερωτικό δώρο, κατοικίδιο ή σύμβολο ταχύτητας, και σχεδόν πάντα συνδέεται με το ανδρικό φύλο – κυρίως με εφήβους και αγόρια. Στην ταφική τέχνη, ο λαγός αποκτά ιδιαίτερο συμβολισμό: ως κατοικίδιο ή θήραμα, συνδέεται με την πρόωρη απώλεια νέων που πέθαναν πριν προλάβουν να τεκνοποιήσουν. Η γονιμότητα του ζώου αντιπαραβάλλεται με τη ματαιωμένη δυναμική γονιμότητας των νεκρών, κάνοντας τον λαγό σύμβολο πρόωρου θανάτου αλλά και της αξίας της συνέχειας του οίκου και της πόλης. Οι παραστάσεις σε αγγεία και επιτύμβια ανάγλυφα, όπου νέοι κρατούν λαγούς με φροντίδα ή θλίψη, αποτυπώνουν αυτή τη συγκινητική διάσταση. Έτσι, ο λαγός λειτουργεί ταυτόχρονα ως κυνηγετικό θήραμα, σύμβολο πολυτελείας, ερωτικό δώρο και, τελικά, μεταφορά της νεότητας που χάνεται πρόωρα. Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η Διδακτορική της διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge. Είναι Research Associate του τμήματος Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Reading

Το μυθιστόρημα «Η ερωμένη της» της Ντόρας Ρωζέττη, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1929 και επανακυκλοφόρησε το 2024 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, αποτελεί ένα πρωτοποριακό έργο για τα ελληνικά γράμματα, καθώς πραγματεύεται μια ερωτική σχέση μεταξύ δύο γυναικών. Το βιβλίο, μέσα από τη μορφή ημερολογιακών καταγραφών, περιγράφει τη ζωή μιας νεαρής φοιτήτριας στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, αναδεικνύοντας το φεμινιστικό και φοιτητικό κίνημα, τις κοινωνικές αντιφάσεις που βίωναν οι γυναίκες και τις δυσκολίες μιας ζωής εκτός κοινωνικών προτύπων. ​ Είναι πολύτιμο όχι μόνο για την τολμηρή θεματική του, αλλά και ως έκφραση μιας επαναστατικής, μοντέρνας συνείδησης της δεκαετίας του ’20 στην Ελλάδα. Αν και παραμένει άγνωστο ποια ήταν η συγγραφέας, η συζήτηση γύρω από το έργο αποκαλύπτει πολλά για τη λογοτεχνία και την κοινωνική ατμόσφαιρα του Μεσοπολέμου.

Ένα νησί των Δωδεκανήσων με πλούσια ιστορία, σημαντικός σταθμός στο Αιγαίο ήδη από την προϊστορική περίοδο. Αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν την παρουσία Μινωιτών, Μυκηναίων και Κλασικών πολιτισμών, ενώ τα ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα μαρτυρούν τη συνεχή κατοίκησή της. Το Βαθύ της Αστυπάλαιας έχει αποκτήσει ιδιαίτερο αρχαιολογικό ενδιαφέρον λόγω των συνεχιζόμενων ανασκαφών που φέρνουν στο φως νέα ευρήματα για την ιστορία του νησιού. Πρόκειται για μια περιοχή που κρύβει ίχνη από διάφορες χρονικές περιόδους, αποδεικνύοντας τη διαχρονική σημασία της. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αρχαιολογικά ευρήματα της Αστυπάλαιας είναι το μοναδικό νεκροταφείο βρεφών, που έχει ανακαλυφθεί στην περιοχή. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη γνωστή νεκρόπολη βρεφών στον κόσμο, χρονολογούμενη στην ελληνιστική περίοδο. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει εκατοντάδες ταφές νεογνών μέσα σε πήλινα αγγεία, μια ταφική πρακτική που συνδέεται με συγκεκριμένες λατρευτικές και κοινωνικές συνθήκες της εποχής. Επιπλέον, η ευρύτερη περιοχή του Βαθέος συνεχίζει να αποκαλύπτει στοιχεία για την κατοίκηση και τη ναυτική δραστηριότητα της Αστυπάλαιας, καθώς βρίσκεται σε κομβικό σημείο των θαλάσσιων δρόμων του Αιγαίου. Τα ρωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα μαρτυρούν ότι το νησί διατήρησε τη στρατηγική και εμπορική του σημασία για αιώνες. Η αρχαιολογική έρευνα στην Αστυπάλαια παραμένει δυναμική, αποκαλύπτοντας συνεχώς νέα στοιχεία για τον πολιτισμό και την καθημερινή ζωή των ανθρώπων που έζησαν στο νησί. Ο Ανδρέας Γ. Βλαχόπουλος, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1965 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ειδικεύτηκε στην Προϊστορική Αρχαιολογία. Έλαβε το διδακτορικό του το 1995 και τιμήθηκε με το Michael Ventris Memorial Award for Mycenaean Studies (1997). Υπήρξε υπότροφος σε πανεπιστήμια όπως το La Sapienza, το Princeton και το NYU, ενώ έχει εργαστεί στην Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, στο Υπουργείο Πολιτισμού και σε ανασκαφές στη Θήρα, τη Νάξο και την Πυλία. Από το 2011 διευθύνει την Αρχαιολογική Έρευνα Πεδίου στο Βαθύ Αστυπάλαιας και από το 2024 το πρόγραμμα στο Κόκκινο Βουνό Θήρας. Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις του αφορούν τη Μυκηναϊκή Νάξο, το Μετανακτορικό Αιγαίο, τις Θηραϊκές τοιχογραφίες και τη Μυκηναϊκή Πυλία. Είναι τακτικός εταίρος της Αρχαιολογικής και της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού. Πώς ορίζεται ο δωσίλογος στην κατοχική Αθήνα; Ποιες κοινωνικές τάξεις, πολιτικά κόμματα, φύλα και ηλικιακές ομάδες συμμετείχαν σε δωσιλογικές δραστηριότητες; Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην ανάδειξη των δωσιλογικών ομάδων κατά τη διάρκεια της Κατοχής και ποιος ήταν μετέπειτα ο ρόλος τους στα Δεκεμβριανά; Με ποιους τρόπους η βρετανική στρατιωτική διοίκηση αξιοποίησε τους δωσίλογους κατά τις συγκρούσεις του Δεκεμβρίου 1944; Ποιοι ήταν οι στόχοι και οι συνέπειες αυτής της συνεργασίας; Πώς εξελίχθηκε η σχέση των Ταγμάτων Ασφαλείας και άλλων δωσιλογικών σχηματισμών με τις βρετανικές και κυβερνητικές δυνάμεις μετά την απελευθέρωση της Αθήνας; Με ποια μέσα οι δωσιλογικές ομάδες επιδίωξαν να δικαιολογήσουν τη συνεργασία τους με τις δυνάμεις Κατοχής; Σε ποιο βαθμό τα γεγονότα των Δεκεμβριανών επηρέασαν τη δικαστική μεταχείριση των δωσιλόγων μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου; Υπήρξε απονομή δικαιοσύνης ή επικράτησε η ατιμωρησία; Ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης γεννήθηκε το 1970 στην Αθήνα. Σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η διδακτορική του διατριβή δημοσιεύθηκε το 2012 με τίτλο Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα, ενώ το δεύτερο βιβλίο του, με τίτλο Δεκεμβριανά 1944. Η μάχη της Αθήνας, κυκλοφόρησε το 2014 – και τα δύο από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Έχει συνεπιμεληθεί τρεις συλλογικούς τόμους σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ενώ πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε ιστορικά περιοδικά και εφημερίδες. Ιδρυτικό μέλος του Φόρουμ Κοινωνικής Ιστορίας, έχει συνδιοργανώσει τέσσερα συνέδρια. Από το 2013 ασχολείται συστηματικά με τη Δημόσια Ιστορία. Πραγματοποιεί ιστορικούς περιπάτους στο κέντρο της Αθήνας για την περίοδο της Κατοχής και των Δεκεμβριανών, με τη συμμετοχή εκατοντάδων πολιτών, καθώς και (από τον Δεκέμβριο του 2019) ιστορικούς περιπάτους με μικρά γκρουπ κάθε εβδομάδα στο πλαίσιο του Athens History Walks. Είναι ένας από τους σχεδιαστές του μεταπτυχιακού προγράμματος «Δημόσια Ιστορία» στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, καθώς και ο εμπνευστής και επιστημονικός υπεύθυνος των δράσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη», οι οποίες, υλοποιημένες από το 2015 ως το 2019, καθιέρωσαν τον μαζικό εορτασμό της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς και αποτέλεσαν μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις δημόσιας ιστορίας στην Ελλάδα.

Πότε και μέσα σε ποιες συνθήκες εμφανίστηκε ο λοιμός των Αθηνών, γνωστός και ως λοιμός του Θουκυδίδη, που έπληξε την Αθήνα κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου, στις αρχές του καλοκαιριού του 430 π.Χ; Τι γνωρίζουμε για το είδος της ασθένειας; Έχει ταυτιστεί με κάποια γνωστή νόσο; Πώς αντιμετώπισαν την επιδημία οι γιατροί της εποχής; Εκτός από τις απόψεις της ιατρικής, δόθηκαν στον λοιμό άλλες ερμηνείες, και ποιες ήταν αυτές; Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι νεκροί, τη στιγμή που κινδυνεύουν άμεσα όσοι είναι ακόμα ζωντανοί; Ποιες ήταν οι επιπτώσεις αυτού του λοιμού στην Αθήνα του 5ου αιώνα; Και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες, ποιες ήταν;

Η Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως οι Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή. Ποια ήταν η αρχική μορφή της ΑΣΚΤ και πώς εξελίχθηκε σε αυτόνομη σχολή; Ποιος ήταν ο ρόλος του Πολυτεχνείου στη λειτουργία της ΑΣΚΤ κατά τα πρώτα χρόνια; Πώς επηρεάστηκε η διδασκαλία της τέχνης στην ΑΣΚΤ από τις κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές του 20ού αιώνα; Ποιο ήταν το κύριο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της σχολής κατά τον 19ο και 20ό αιώνα; Ποιες ήταν οι σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν στην ΑΣΚΤ τον 20ό αιώνα; Ποια ήταν η σχέση της ΑΣΚΤ με διεθνή καλλιτεχνικά ρεύματα και οργανισμούς; Πώς διαμορφώθηκε η αρχιτεκτονική και οι υποδομές της σχολής μέσα στον χρόνο; Ποια ήταν η θέση των γυναικών στην ΑΣΚΤ και πώς εξελίχθηκε η συμμετοχή τους στην καλλιτεχνική εκπαίδευση; Ποιες ήταν οι επιδράσεις της ΑΣΚΤ στη σύγχρονη ελληνική τέχνη και τους καλλιτέχνες που φοίτησαν εκεί; Η Χριστίνα Δημακοπούλου σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Ιστορία της Τέχνης στο πανεπιστήμιο Université de Paris I. Το 2018 υποστήριξε την διδακτορική της διατριβή στο Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Έχει διδάξει ιστορία της τέχνης στην ΑΣΚΤ και είναι μέλος ΣΕΠ στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Είναι επίσης μέλος της επιστημονικής επιτροπής της εξαμηνιαίας επιστημονικής επιθεώρησης ΚΡΙΣΗ.

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της Νέας Μάκρης που από προσφυγικός συνοικισμός εξελίχθηκε σε λουτρόπολη. Aπό πού προέρχονταν οι πρόσφυγες που ίδρυσαν τη Νέα Μάκρη; Ποια ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομίας των κοινοτήτων από τις οποίες προέρχονταν οι Μακρολιβισιανοί πρόσφυγες; Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη ραγδαία ανάπτυξη της Μάκρης μετά το 1840; Ποιος ήταν ο ρόλος του Παλλύκιου Συλλόγου «Τελμησσός» στην ίδρυση του προσφυγικού οικισμού Ξυλοκέριζα; Ποια ήταν η πορεία του προσφυγικού οικισμού της Νέας Μάκρης από την αγροτική εγκατάσταση στη σημερινή της μορφή; Ποιες ήταν οι κύριες δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πρόσφυγες τα πρώτα χρόνια εγκατάστασής τους; Πώς συνέβαλαν οι πρόσφυγες στη γενικότερη ανάπτυξη της ελληνικής κοινωνίας, τόσο οικονομικά όσο και πολιτιστικά; Ποιοι σημαντικοί άνθρωποι προέρχονταν από τις κοινότητες των Μακρολιβισιανών και πώς διακρίθηκαν; Πώς αποτυπώνεται η ιστορία των Μικρασιατών προσφύγων στη σημερινή πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας; Ποια η σημασία της διατήρησης της μικρασιατικής μνήμης από φορείς όπως η Εταιρεία Ιστορικών Ερευνών «Λυκία»; Η Ευαγγελία Αχλάδη είναι Υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης και του Προγράμματος Ελληνικών του Πολιτιστικού Κέντρου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη (Σισμανόγλειο Μέγαρο-Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κων/πολη). Είναι ιδρύτρια της Εταιρείας Ιστορικών Μελετών «Λυκία», που μελετά την ιστορία της Μ. Ασίας με έμφαση στην περιοχή της Λυκίας. Επίσης, είναι ερευνήτρια-ιστορικός του μικρασιατικού ελληνισμού. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εντοπίζονται στην Οθωμανική ιστορία του 20ού αιώνα και ιδιαιτέρως στην κοινωνική και εκπαιδευτική ιστορία των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων. Έχει επιμεληθεί σειρά εκδόσεων για τη Μάκρη και το Λιβίσι Μ. Ασίας αλλά και τους Έλληνες της Πόλης (Η Λυκία στον Τύπο του 19ου και του 20ου αιώνα (2021), Δ. Καλαφάτης Σύλλογος «Τελμησσός», Η Λογιοσύνη της Πόλης (2023), «Αριστείδης Γεωργαντζόγλου (Αριστείδη Πασά): «Προσωπικότης της άλλοτε αυτοκρατορίας»», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 22 (2023) 245-284.

Οι θηραϊκές τοιχογραφίες, που βρέθηκαν στο προϊστορικό Ακρωτήρι της Σαντορίνης, αποτελούν ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών για τον πολιτισμό του Αιγαίου κατά τη Μινωική εποχή. Πώς και διασώθηκαν; Από τι υλικά είναι φτιαγμένες; Και τελικά, τι αποκαλύπτουν για την τοπική κοινωνία, τις συλλογικές αξίες και τη ζωή στο νησί; Ο Ανδρέας Γ. Βλαχόπουλος, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1965 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ειδικεύτηκε στην Προϊστορική Αρχαιολογία. Έλαβε το διδακτορικό του το 1995 και τιμήθηκε με το Michael Ventris Memorial Award for Mycenaean Studies (1997). Υπήρξε υπότροφος σε πανεπιστήμια όπως το La Sapienza, το Princeton και το NYU, ενώ έχει εργαστεί στην Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο Υπουργείο Αιγαίου και σε ανασκαφές στη Θήρα, τη Νάξο και την Πυλία. Από το 2011 διευθύνει την Αρχαιολογική Έρευνα Πεδίου στο Βαθύ Αστυπάλαιας και από το 2024 το πρόγραμμα στο Κόκκινο Βουνό Θήρας. Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις του αφορούν τη Μυκηναϊκή Νάξο, το Μετανακτορικό Αιγαίο, τις Θηραϊκές τοιχογραφίες και τη Μυκηναϊκή Πυλία. Είναι τακτικός εταίρος της Αρχαιολογικής και της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Ο Ανδρέας Γ. Βλαχόπουλος, καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, γεννήθηκε στην Πάτρα το 1965 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου ειδικεύτηκε στην Προϊστορική Αρχαιολογία. Έλαβε το διδακτορικό του το 1995 και τιμήθηκε με το Michael Ventris Memorial Award for Mycenaean Studies (1997). Υπήρξε υπότροφος σε πανεπιστήμια όπως το La Sapienza, το Princeton και το NYU, ενώ έχει εργαστεί στην Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, στο Υπουργείο Πολιτισμού και σε ανασκαφές στη Θήρα, τη Νάξο και την Πυλία. Από το 2011 διευθύνει την Αρχαιολογική Έρευνα Πεδίου στο Βαθύ Αστυπάλαιας και από το 2024 το πρόγραμμα στο Κόκκινο Βουνό Θήρας. Η έρευνα και οι δημοσιεύσεις του αφορούν τη Μυκηναϊκή Νάξο, το Μετανακτορικό Αιγαίο, τις Θηραϊκές τοιχογραφίες και τη Μυκηναϊκή Πυλία. Είναι τακτικός εταίρος της Αρχαιολογικής και της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.

Ποια ήταν η οικογένεια Χωματιανού; Ποιος ήταν ο ρόλος και η συμβολή της; Τι ήταν το «φαρμακείο» ως είδος επίπλου (κασέλα) και ποια τα χαρακτηριστικά του; Ποια ήταν η γενική κατάσταση της ιατρικής στις αρχές του 19ου αιώνα και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης;΄Ηταν η Αθήνα μία ιδιαίτερη περίπτωση; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά του ιατρικού επαγγέλματος κατά την Επανάσταση; Ποιες ήταν οι κατηγορίες των γιατρών της εποχής; Πώς αντιμετωπίζονταν οι τραυματίες και οι άρρωστοι, και ποια ήταν η χρήση των φαρμάκων; Τι γνωρίζουμε για τις γυναίκες ως επαγγελματίες (λ.χ. νοσοκόμες) και ως ασθενείς;

Η επιγραφή στην μαρμάρινη πλάκα αναγράφει: Τον πριν παλαιόν όντα σου ναόν μάρτυς/και μικρόν και πήλινον και σαθρόν λίαν / ανήγειρε Νικόλαος ο σος οικέτης / ο Καλόμαλος σπαθαροκανδιδάτος ος εύρε σε προστάτην παιδιόθεν μέγαν / βοηθόν και πρόμαχον πολλών κινδύνων/ όν πρέσβευε του άνω τυχειν κλήρου/ λαβόντα την άφεσιν των εσφαλμένων. Μηνί Σεπτεμβρίω ινδικτιώνος γ΄. Έτους ΣΤΦΝΗ Τι μας λέει αυτή η επιγραφή για τον βυζαντινό άνθρωπο: για τις αγωνίες του και τις πεποιθήσεις του; Ο Γιώργος Πάλλης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η έρευνα του επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική γλυπτική, την επιγραφική και την τοπογραφία των μεσαιωνικών χρόνων και της οθωμανικής περιόδου, με έμφαση στην Αττική, τη Στερεά Ελλάδα και τα νησιά των Κυκλάδων. Έχει δημοσιεύσει μονογραφίες και άρθρα σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και πρακτικά συνεδρίων. Είναι γενικός γραμματέας της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας και ενεργό μέλος άλλων επιστημονικών σωματείων.

Πού και πότε βρέθηκε ο εν λόγω σκύφος; Πότε χρονολογείται; Τι μπορούμε να διαβάσουμε πάνω στο σκύφο; Είναι όλα τα ονόματα γραμμένα από τον ίδιο άνθρωπο; Γιατί αυτό το εύρημα έχει ξεχωριστή σημασία; Ποια είναι η περίσταση που αποτυπώνεται στο σκύφο; Γιατί γράφτηκαν αυτά τα ονόματα στην επιφάνεια του αγγείου; Tι σχέση μπορεί να είχαν αυτοί οι άνδρες μεταξύ τους; Ο Άγγελος Π. Ματθαίου σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά την διάρκεια της φοιτήσής του, μεταξύ άλλων, διδάχθηκε Κλασική Αρχαιολογία από τον Νικόλαο Μ. Κοντολέοντα και Αρχαία Ελληνική Φιλολογία από τον Αριστόξενο Σκιαδά. Μεταξύ των ετών 1972 και 1977 υπήρξε μαθητής του Στεφάνου Ν. Κουμανούδη, ο οποίος και τον εισήγαγε στην μελέτη των αρχαίων Ελληνικών επιγραφών και της Αττικής Τοπογραφίας. Με τους δύο αυτούς τομείς ασχολείται έκτοτε. Είναι ιδρυτικό μέλος (1985) και Γραμματέας της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας. Το 1983 ίδρυσε από κοινού με τον Γιάννη Πίκουλα και τον Άρη Τσαραβόπουλο το αρχαιογνωστικὸ περιοδικό ΗΟΡΟΣ. Είναι μέλος της εκδοτικής επιτροπής και υπεύθυνος των επιγραφικών μελετών και όσων αφορούν στην Αττική Τοπογραφία. Έχει δημοσιεύσει εννέα αυτοτελή βιβλία και 180 άρθρα, και έχει επιμεληθεί την έκδοση των Πρακτικών έξι διεθνών επιγραφικών συνεδρίων.

Από πότε ως πότε χρονολογούνται οι επιγραφές, σε ποια υλικά τις βρίσκουμε και ποια η έκτασή τους; Σε ποια μέρη του Ελλαδικού χώρου τις συναντούμε; Πώς κατηγοριοποιούνται οι αρχαίες Ελληνικές επιγραφές σύμφωνα με το περιεχόμενό τους; Οι ιδιωτικές προϋπήρχαν των δημοσίων; Και πού στήνονταν; Ο Άγγελος Π. Ματθαίου σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κατά την διάρκεια της φοιτήσής του, μεταξύ άλλων, διδάχθηκε Κλασική Αρχαιολογία από τον Νικόλαο Μ. Κοντολέοντα και Αρχαία Ελληνική Φιλολογία από τον Αριστόξενο Σκιαδά. Μεταξύ των ετών 1972 και 1977 υπήρξε μαθητής του Στεφάνου Ν. Κουμανούδη, ο οποίος και τον εισήγαγε στην μελέτη των αρχαίων Ελληνικών επιγραφών και της Αττικής Τοπογραφίας. Με τους δύο αυτούς τομείς ασχολείται έκτοτε. Είναι ιδρυτικό μέλος (1985) και Γραμματέας της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας. Το 1983 ίδρυσε από κοινού με τον Γιάννη Πίκουλα και τον Άρη Τσαραβόπουλο το αρχαιογνωστικὸ περιοδικό ΗΟΡΟΣ. Είναι μέλος της εκδοτικής επιτροπής και υπεύθυνος των επιγραφικών μελετών και όσων αφορούν στην Αττική Τοπογραφία. Έχει δημοσιεύσει εννέα αυτοτελή βιβλία και 180 άρθρα, και έχει επιμεληθεί την έκδοση των Πρακτικών έξι διεθνών επιγραφικών συνεδρίων.

Ποια στοιχεία πιστοποιούν το μητριαρχικό χαρακτήρα της περιοχής του Θριασίου; Μιλάμε για τα λεγόμενα Αρβανιτοχώρια; Πρόκειται για κλειστές κοινωνίες; Τι ακριβώς ήταν ο «κυριακάτικος χορός»; Ποιος ο ρόλος των ηλικιωμένων γυναικών; Εμφανίζονταν οι παντρεμένες γυναίκες στο δημόσιο χώρο και σε κοινωνικές εκδηλώσεις; Τι γνωρίζουμε για τα προξενιά και τι για την τελετή του γάμου; Υπήρχαν διαχωρισμοί μεταξύ ανδρών και γυναικών στις αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες; Και τι σήμαινε η χηρεία για μια γυναίκα;

Πού βρίσκεται η στήλη του Δεξίλεω και τι αναπαριστά; Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στην εικονογραφία της στήλης; Η στήλη είναι ενεπίγραφη. Τι λέει η επιγραφή; Τι γνωρίζουμε για την οικογένεια του Δεξίλεω; Πού και πότε βρέθηκε η στήλη; Πού ακριβώς στο αρχαίο νεκροταφείο είχε στηθεί η στήλη του Δεξίλεω; Έχει βρεθεί ο τάφος του; Γιατί η οικογένεια του έκανε το κενοτάφιο αφού είχε ταφεί αλλού; Πως και γιατί η στήλη του Δεξίλεω ενέπνευσε τον Κωστή Παλαμά; Η Κάτια Μαργαρίτη είναι Διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας με σπουδές στο τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και στο University College London. Η Διδακτορικήτης διατριβή έχει θέμα τον θάνατο της αγάμου κόρης στην Αθήνα των κλασικών χρόνων και έχει εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Archaeopress στην Αγγλία. Έχει δημοσιεύσει εκτενώς σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζουν στην ταφική τέχνη, στις ταφές και στα ταφικά έθιμα, στη γλυπτική και στην αγγειογραφία της αρχαίας Αθήνας καθώς και στα ζώα στην αρχαία τέχνη. Το βιβλίο της για τον θάνατο και την ταφή στην κλασική Αθήνα κυκλοφόρησε το 2021 από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας. Αυτό το διάστημα συγγράφει μία μονογραφία για τον σκύλο στην αρχαία αττική τέχνη και ένα βιβλίο για τα ζώα στην αρχαία Ελλάδα μαζί με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης Kenneth Kitchell το οποίο θα εκδοθεί από τον εκδοτικό οίκο Routledge.