Report

នៅទីបំផុត រូបព្រះវិស្ណុផ្ទំ​ដែលទទួលបានការជួសជុលសំអាត​ជាច្រើនខែ ​បានមកដល់​សារមន្ទីរសិល្បៈអាស៊ី ហ្គីមេ​ Guimetក្នុងទីក្រុងប៉ារីស កាលពីសប្តាហ៍មុន ដើម្បី​ចូលរួម​ក្នុងពិធីតាំងពិព័រណ៌​ដ៏ធំ ដែល​រៀបចំឡើង​​ដោយ​សារមន្ទីរសិល្បៈអាស៊ីហ្គីមេ ពីចុងខែ​មេសា រហូត​ដល់​ខែកញ្ញាឆ្នាំ ២០២៥។ នៅមុន​ការដាក់តាំងបង្ហាញជា​សាធារណៈ​នៅសប្តាហ៍ក្រោយ ព្រះវិស្ណុផ្ទំដែលជាបដិមាធ្វើពីសំរឹទ្ធបុរាណធំជាងគេ​បង្អស់ក្នុងប្រទេស​កម្ពុជា ឬ​នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានទទួលការជួសជុសយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ពីអ្នកឯកទេសបារាំង អស់រយៈពេល​៣ខែ នៅ​មន្ទីរពិសោធន៍ឯកទេស ឈ្មោះ អាក់ កង់ទិក Arc’Antique ក្នុងទីក្រុង ណង់ Nantes​ ភាគពាយ័ព្យ​នៃប្រទេសបារាំង។ ឈាង បុប្ផា​បានទៅធ្វើបទយកការណ៍នៅពេល​រូបព្រះវិស្ណុ​ផ្ទំត្រូវបានដឹក និង​យកទៅដំឡើង​នៅ​សារមន្ទីរ​សិល្បៈអាស៊ីហ្គីមេ កាលពី​សប្តាហ៍មុន។

នៅព្រឹកថ្ងៃពុធទី២៣មេសានេះ តុលាការកំពូលបានបើកការសវនាការលើការស្នើសុំរបស់សកម្មជនមាតាធម្មជាតិ ដើម្បីនៅក្រៅឃុំ។ សវនាការដែលចាយពេលអស់មួយព្រឹក នៅមិនទាន់មានការសម្រេចអ្វីឡើយ ដោយចៅក្រមអះអាងថា នឹងប្រកាសសាលដីកា នៅថ្ងៃទី៣០មេសាខាងមុខ។ នៅចំពោះមុខនៃការទន្ទឹងរង់ចាំលទ្ធផលក្រុមគ្រួសាររបស់សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ បង្ហាញក្តីអស់សង្ឃឹមលើប្រព័ន្ធតុលាការ ដ្បិតថាការស្នើសុំនៅក្រៅឃុំកន្លងមកតែងតែបរាជ័យ។

នៅពេលចូលកាន់អំណាចនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមចង់កាត់ផ្តាច់ប្រទេសកម្ពុជាចេញពីពិភពលោកខាងក្រៅ តាមរយៈការបណ្តេញជនបរទេសដែលនៅសេសសល់ចេញពីប្រទេសរបស់កម្ពុជា។ កាលពី៥០ឆ្នាំមុន លោក Roland Neveu គឺជាអ្នកថតរូបរបស់កាសែតបារាំងម្នាក់ ដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមជនបរទេសចុងក្រោយគេ ដែលត្រូវបានគេជម្លៀសចេញពីស្ថានទូតបារាំងនៅទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃចុងក្រោយបង្អស់គឺ ថ្ងៃទី៨ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ជាសាក្សីដ៏កម្រនៃសោកនាដកម្មមួយរបស់កម្ពុជា លោក Roland Neveu បានផ្តិតយករូបភាពជាច្រើនសន្លឹកដែលជានិមិត្តរូបជាប្រវត្តិសាស្ត្រថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។

ក្បាលខ្លាជាព្រៃសហគមន៍មួយស្ថិតក្នុងស្រុកសណ្តាន់ ខេត្តកំពង់ធំ ដែលធ្លាប់រងការទន្ទ្រានយកដីដើម្បីដាំដំណាំ និងជាទីសម្រាប់បរបាញ់សត្វព្រៃ។ តែដោយមានការខិតខំប្រឹងប្រែងតស៊ូរបស់ប្រជាសហគមន៍ទាំងអស់ ក្នុងនោះមានលោក សេង ផល្លីម្នាក់ផង ព្រៃក្បាលខ្លាបានក្លាយជាតំបន់ការពារធម្មជាតិ។ ជាសកម្មជនម្នាក់ការពារព្រៃឈើ លោកសេង ផល្លីមានមហិច្ឆតាប្រែក្លាយព្រៃក្បាលខ្លាទៅជាតំបន់អេកូទេសចរណ៍ដែលអាចរួមចំណែកកាត់បន្ថយបទល្មើសព្រៃឈើ និងផ្តល់ចំណូលឲ្យពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍។

ប្រជាសហគមន៍បានចាត់ទុកការដាំកូនឈើឡើងវិញនៅទីតាំងដី ដែលដកហូតពីជនល្មើសថា ជារឿងដ៏សំខាន់ ដើម្បីរក្សាគំរបព្រៃឈើឲ្យបានដូចដើម និងផ្តល់ប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកជំនាន់ក្រោយឲ្យស្គាល់ឈើប្រណិតៗដូចជា ធ្នង់ ផ្ចឹក សុក្រំ កកោះ គ្រញូង និងបេងជាដើម។ តែលោក មីង នី សមាជិកគណៈកម្មាការព្រៃសហគមន៍ក្បាលខ្លាបានអះអាងថា កូនឈើដែលដាំថ្មីៗបានងាប់ច្រើនជាងរស់។ នេះក៏ព្រោះតែបញ្ហាអាកាសធាតុក្ដៅហួតហែង ភ្លើងឆេះព្រៃ និងកង្វះការថែទាំ។

ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ២០២៥ គឺជាខួប៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហមនៅកម្ពុជា។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានវ័យចំណាស់បានរំលឹកហេតុការណ៍កាលពីថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដោយអ្នកខ្លះបានបាត់បង់ក្រុមគ្រួសារ និងបងប្អូនដែលមិនអាចវិលត្រឡប់វិញបាន។ តែសម្រាប់យុវជនជំនាន់ក្រោយ ពួកគេចង់ឃើញប្រទេសកម្ពុជាមានការរួបរួមសាមគ្គី និងសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីជៀសវាងការកើតឡើងវិញនូវរបបដ៏ខ្មៅងងឹតដូចកាលពី ៥០ឆ្នាំមុន។

ថ្ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ ២០២៥ នេះជាខួប ៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។ លោក ឆាំង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ត្រូវបានពួកខ្មែរក្រហមបណ្តេញចេញពីផ្ទះ និងបំបែកចេញពីគ្រួសារ ពិសេសរងនូវភាពអត់ឃ្លាន ការបង្ខំអោយធ្វើការហួសកម្លាំង ការបង្អត់អាហារ និងការធ្វើទារុណ្ឌកម្មនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខខ្មែរក្រហម។ ក្រោយរួចជីវិតពីរបបវាលពិឃាត លោកក៏បានបន្តការសិក្សានៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងវិលមកស្រុកកំណើតដើម្បីស្រាវជ្រាវចងក្រងឯកសារ និងស្វែងរកការពិតពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប៉ុលពត។

នៅ​ថ្ងៃ​ទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ កាលពី៥០​ឆ្នាំ​មុន ទីក្រុង ភ្នំពេញ បាន​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​ពួក​ខ្មែរក្រហម​ បន្ទាប់ពី ពួក​នេះ បាន​ឃោសនាថា ពួក​គេ នាំ សន្តិភាព មក​ឲ្យ​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ។ ប៉ុន្តែ​តាម​ការពិត គឺ​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើម​​បោស​សំអាត​មួយ​បែប​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រទេស​ទាំងមូល​ ក្រឡាប់ចក្រ​ស្លាប់​មនុស្សអស់​ជិត២លាននាក់​ត្រឹម​តែ​រយៈពេល​៣​ឆ្នាំ​៨​ខែ និង​២០ថ្ងៃ។

ថ្ងៃទី១៧ មេសា ឆ្នាំ ២០២៥ ជាខួប៥០ឆ្នាំនៃការឡើងកាន់អំណាចរបស់ពួកខ្មែរក្រហម។ សាឡុត ស ឬ ប៉ុល ពត គឺជាបងធំទី១ ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលបានដឹកនាំកម្ពុជាឲ្យធ្លាក់ចូលជ្រោះដ៏ងងឹត និងបានធ្វើឲ្យប្រជាជនខ្មែរស្លាប់ជិត ២លាននាក់តែក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ ៨ខែ និង២០ថ្ងៃ។ ៥០ឆ្នាំក្រោយមក ផ្ទះ និងផ្នូររបស់ប៉ុលពតនៅលើខ្នងភ្នំដងរែក គឺជាកេរដំណែលមួយដែលបានបន្សល់ទុកមកដល់សព្វថ្ងៃ។ បច្ចុប្បន្ន ផ្ទះ និងផ្នូររបស់ប៉ុល ពតបានក្លាយជាទីតាំងទេសចរណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងជាភស្តុតាងនៃជីវិតចុងក្រោយរបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម។

នៅប្រទេសបារាំង កូនចៅរបស់គ្រួសារជនរងគ្រោះដោយសាររបបខ្មែរក្រហមបានផ្តួចផ្តើមគំនិតគ្នាដើម្បីបង្កើតស្តូបរំលឹកវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់អ្នកស្លាប់នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ ស្តូបKH50 (កា អះ ហាសិប) នៅទីក្រុងឡូញ ជាយក្រុងប៉ារីស ជាស្តូបទី២ ដែលប្រជាជនខ្មែររស់នៅប្រទេសបារាំងផ្តួចផ្តើមឲ្យមាន ដើម្បីការចងចាំពីប្រវត្តិសាស្រ្តស្តីពីរបបខ្មែរក្រហមដែលបានសម្លាប់មនុស្សជិត២លាននាក់ ហើយក៏ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃរលកជនភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។

១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥-១៧ មេសា ឆ្នាំ ២០២៥ ថ្ងៃ​នេះ​ជា​ខួប ៥០ឆ្នាំ​នៃ​ការ​ឡើង​កាន់​អំណាច​របស់​ពួកខ្មែរ​ក្រហម​។​ ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​កណ្តាប់​ដៃ​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម បន្ទាប់​ពី​ពួក​នេះបាន​ឃោសនា​ថា​នាំសន្តិ​ភាព​ឲ្យ​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ​។ តែ​តាម​ពិត​នោះ គឺ​ជា​ការ​ចាប់​ផ្តើម​បោស​សំអាត​មួយ​បែប​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យប្រទេស​ទាំង​មូល​ក្រឡាប់​ចាក់​ដោយ​មាន​មនុស្ស​ស្លាប់​ជិត​២​លាន​នាក់​ក្នុង​រយៈ​ពេល​នៃ​ការ​កាន់​អំ​ណាច​តែ​ត្រឹម ៣​ឆ្នាំ៨​ខែ និង​២០​ថ្ងៃ​។​ នៅ​ថ្ងៃ​ទី ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ពួក​កង​ទ័ព​ខ្មែរ​ក្រហម​ប្រដាប់​ដោយកាំ​ភ្លើង អាកា​៤៧ និង​កាំ​ភ្លើងសម្រាប់​បាញ់​គ្រាប់​ផ្លោង​វាយ​បាន​ចូល​ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ និង​លើក​ទង់​ជ័យ​របស់​ពួកគេ​។ ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ប្រកាស​ថា ពួក​គេ​នាំមក​នូវ​សន្តិភាព​ឲ្យ​ប្រជា​ជន​ខ្មែរ​។​ក្នុង​ថ្ងៃ​នោះ​ហើយ​ដែល​កង​ទ័ព​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើការ​បោស​សំអាត​ទីតាំង​សំខាន់ៗ​របស់​កងទ័ព​សាធារណៈរដ្ឋ​របស់​សេនា​ប្រមុខ លន់ នល់ ​ចោលទាំង​អស់​។​ ហាង​ទំនិញ មន្ទីរ​ពេទ្យ សាលា​រៀន ព្រម​ទាំង​សម្ភារៈ​បរិក្ខា​ទំនើបៗ​ត្រូវ​បាន​ពួក​អ្នក​បដិវត្តន៍ កម្ទេច​ចោល​អស់​គ្មាន​សល់ ​ព្រោះពួក​គេ​យល់​ថា សុទ្ធ​តែ​ជា​កត្តា​នាំ​ឲ្យមាន​អំពើ​ពុក​រលួយ​ដែល​ជា​សត្រូវ​របស់​បដិវត្តន៍​។ នៅ​ចំពោះមុខ​សភាព​ការណ៍​នេះ ប្រជា​ជន​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ដែល​ត្រូវ​បាន​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​ចាត់​ទុក​ជាខ្មាំង​របស់បដិវត្តន៍ ជាខ្ញុំ​កញ្ជះ​របស់​ពួក​ចក្រព័ត្រ​អាមេរិក ឬ​ជា​អ្នក​គាំទ្រ​របប​សាធារណៈខ្មែរ​ចាំ​ផ្តើម​យល់​ថា ពួក​ខ្មែរក្រហម​សុទ្ធតែ​ជាពួក​ធ្មិល​អន្តែរ​ថី គ្មាន​សាសនា គ្មាន​ធម៌​មេត្តា​អ្វី​ទាំង​អស់​។ ភ្លាមៗ​ពេល​នោះ ប្រជា​ជន​ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ដែល​មាន​ចំនួន​ប្រមាណ​២​លាន​៥​សែននាក់​ត្រូវ​បាន​ពួក​ខ្មែរក្រហម​បណ្តេញ​ចេញ​ពី​ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ទាំង​អស់​។​ គឺជា​ការ​បណ្តេញ​ដោយ​ប្រញិប​ប្រញាប់ តក់​ក្រហល់រក​តែយក​អ្វី​ទៅជាមួយ​មិន​ទាន់​។​ នៅគ្រា​នោះ អ្នក​រស់​នៅទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ​សឹង​ទាំងអស់​បាន​បែក​បាក់​គ្រួសារដោយ​ខ្លះ​បាត់​ប្តី ខ្លះ​បាត់​ប្រពន្ធ បាត់​កូន​ចៅ​រក​មិន​ឃើញ។​ នៅអំឡុង​ថ្ងៃ​១៧ ​និង​១៨ មេសា ១៩៧៥​ ពួកខ្មែរ​ក្រហម​ដែល​ដើរ​ដេញ​ប្រជាជន​នៅ​តាម​ផ្ទះ​បាន​និយាយ​ភូត​កុហក​ថា គេ​ឲ្យ​ប្រជាជន​ចេញ​ពី​ផ្ទះ​តែ៣​ថ្ងៃ​ប៉ុ​ណ្ណោះ​ដើម្បីគេច​ពីការ​ទម្លាក់​គ្រាប់​បែក​របស់​អាមេរិ​កាំង​។​ តែ​ក្នុង​ពេល​ជា​មួយ​គ្នា​នោះ ​មាន​អ្នក​ខ្លះបានដើរ​ប្រាប់​ប្រជាជន​ថា​មិន​បាច់​ចេញ​ដែល​ជា​ហេតុ​ធ្វើ​ឲ្យ​ពួកគេ​ខ្មែរ​ក្រហម និង​ខ្មែរ​ក្រហម​ខ្វែង​គំនិត​គ្នា​។ នៅនា​ទី​ចុង​ក្រោយ ប្រជាជន​ទាំង​អស់​ក្នុង​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ត្រូវ​បង្ខំ​ចិត្តចេញ​ពី​លំនៅឋាន​របស់​គេ​នៅក្រោម​ការភ្ជង់​ក្បាល​នឹង​កាំភ្លើង​អាកា​៤៧ និង​គ្រាប់​បែក​បេ​៤០​។​ គេក៏​ឃើញ​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​បណ្តេញ​ទាំង​មនុស្ស​ឈឺ ទាំង​ស្ត្រីដែល​ជិត​សម្រាល​កូន​ឲ្យ​ចេញ​អស់​ពី​មន្ទីពេទ្យ​។​ កងទ័ព​ខ្មែរ​ក្រហម​ខ្លះបាន​អូស​ទាំង​អ្នក​ជំងឺ​ដែលកំពុង​ព្យូ​សេរ៉ូម និង​អូស​ទាំង​គ្រែ​អ្នក​ជំងឺ​ចេញ​ពី​មន្ទីរ​ពេទ្យ​រុញ​តាម​ដង​វិថី​គួរ​ឲ្យ​ខ្លោច​ផ្សារ​ជា​ទី​បំផុត​។ ក្នុង​រយៈ​ពេល​តែ​ប៉ុន្មាន​ម៉ោង​សោះ ​ក្រុង​ភ្នំពេញដែល​មាន​មនុស្ស​រស់​នៅជាង ២លាន ៥សែននាក់ និង​មានសកម្មភាព​អ៊ូអរ​បាន​ធ្លាក់​ក្នុង​សភាព​ស្ងាត់​ជ្រងំ និង​បាន​ក្លាយ​ជា​ទី​ក្រុង​ខ្មោច​។​ អ្វី​ដែល​គួរ​ឲ្យសង្វេក​ថែមទៀត​នោះ គឺ​ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​ហាម​មិន​ឲ្យប្រជាជន​យក​អ្វីតាម​ខ្លួន​ទាល់​តែ​សោះសូម្បីតែ​អាហារ និង​ទឹក​បរិភោគ​។ ប្រជាជន​ទាំង​នោះ មានខ្លះ​ដើរ​ដោយ​ថ្មើរ​ជើង ខ្លះ​អូស​រទេះ​សណ្តោងបង្វេច​ខោ​អាវ​បន្តិច​បន្តួចជាមួយ​នឹង​ស្មារ​រែក​កូន​ក្មេង និង​មនុស្ស​ចាស់​ជរា​ដែល​ដើរ​មិនរួច​។ ពួក​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​បង្ខំ​ប្រជាជន​ខ្មែរ​ឲ្យ​ដើរ​ទាំង​ថ្ងៃ​ទាំង​យប់​។ ​អ្នក​ខ្លះអស់​កម្លាំង​ពេក​ក៏​ដេក​ដួល​នៅតាម​ដង​ផ្លូវ និង​អ្នក​ខ្លះទៀត​ត្រូវ​កង​ទ័ព​ខ្មែរ​ក្រហម​ដែល​ជា​មនុស្ស​នៅវ័យឈាម​រាវ​ អាយុក្រោម​២០ឆ្នាំ ​យកកាំភ្លើង​អាការ​ក្នុង​ដៃ​របស់​ពួក​គេ ភ្ជង់​ក្បាល​មនុស្ស​ចាស់ និង​វាយ​នឹង​រំពាត់ ធ្វើ​យ៉ាង​ណាឲ្យ​តែ​ប្រជា​ជនចេញ​ផុត​ពីក្រុង​ភ្នំពេញ​កាន់​តែ​លឿន​កាន់​តែ​ល្អ​សម្រាប់​ពួក​អ្នក​បដិវត្តន៍​។ ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​ជា​ច្រើន​ថ្ងៃ​ច្រើន​យប់​នៅក្រោម​កម្តៅ​ថ្ងៃ​ក្តៅ​ហួត​ហែងនា​រដូវ​ប្រាំង​ក្នុង​ខែចែត្រ​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​កូន​ង៉ែត​ដែល​ទើប​នឹង​កើត​កូន​ក្មេង​និង​ស្រ្តីទើប​សម្រាល​កូន​ស្រ្តី​មាន​ផ្ទៃ​ពោះ​និង​ចាស់​ជរា​បាន​ដេក​ដួល​ស្លាប់ គ​គ្នា​យក​ទៅ​កប់​ស្ទើរ​តែ​មិន​អស់​បន្សល់​ទុក​នូវ​ក្លិន​ឆ្អាប​ស្អុយ​អសោយ​នៅ​តាម​ដង​ផ្លូវ​ជាតិ​នៃ​បណ្តា​ខេត្ត​នានា​ចេញពី​ទី​ក្រុង​ភ្នំពេញ​។​គេ​ឃើញ​សាកសព​ខ្មែរ​ដេក​ស្លាប់​ស្តូក​ស្តឹង​ដូច​ខ្មោច​ឆ្កែពាស​ពេញ​ផ្លូវ​ថ្នល់​។ ​ប៉ុន្តែ​គេមិន​ឃើញ​មាន​ជន​ជាតិ​អាមេរិ​កាំង ឬ​ជន​ជាតិ​វៀត​ណាម​ណាម្នាក់​ស្លាប់​សោះ​។ ជា​ច្រើន​ថ្ងៃ​បន្ត​បន្ទាប់​ក្រោយ​មក​...

អាជ្ញាធរបានរៀបចំកម្មវិធីសង្ក្រាន្តវត្តភ្នំរយៈពេល៥ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី១២ ដល់ថ្ងៃទី១៦ មេសា ឆ្នាំ២០២៥។ នៅតាមបណ្តោយផ្លូវក្បែររមណីយដ្ឋានវត្តភ្នំ គេសង្កេតមានសកម្មភាពលេងជះទឹក និងប៉ាតម្សៅយ៉ាងទ្រហឹងអឺងកង។ អាជីវករមួយចំនួនសង្ឃឹមថា ការលក់កាំភ្លើងជ័របាញ់ទឹក និងម្សៅក្នុងរដូវចូលឆ្នាំខ្មែរ ២០២៥ នេះអាចលក់ដាច់ច្រើនជាងឆ្នាំមុនៗដោយសារតែមានការបន្ថែមថ្ងៃកម្សាន្ត និងកំណើនចំនួនភ្ញៀវទេសចរជាតិ-អន្តរជាតិ។

គោមផ្ការំដួលជាប្រភេទចង្កៀងគោមដែលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ពីពលរដ្ឋខ្មែរសម្រាប់ការតែងលម្អផ្ទះសម្បែងក្នុងពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីខ្មែរ។ អ្នកផលិតចង្កៀងគោមផ្ការំដួលបានឲ្យដឹងថា ប្រភេទចង្កៀងផ្ការំដួលបានរំលេចនូវសម្រស់ផ្ការំដួលខ្មែរដែលជាផ្កាតំណាងអត្តសញ្ញាណជាតិ។

កាលពីថ្ងៃទី១០ មេសា​ សមាគមសិល្បករគោកធ្លកបាន​លើក​យក​ទម្រង់ល្ខោនយីកេដំកង់ដែលជាទម្រង់​លោ្ខនយីកេ​ខ្មែរ​ដ៏ចំណាស់មួយប្រភេទមក​ដំឡើង​ និង​សម្តែង​​ជាសាច់​រឿងព្រះធិនវង្សនាងពៅ នៅវិទ្យាស្ថានបារាំងទីក្រុងភ្នំពេញ។ គោលបំណងសំខាន់​ គឺដើម្បីចូលរួមអបអរសាទរពីធីបុណ្យចូលឆ្នាំ​ប្រពៃណីខ្មែរ​និងចូលរួមថែរក្សា អភិរក្ស និងលើកស្ទួយទម្រង់​សិល្បៈវប្បធម៌បុរាណខ្មែរដ៏កម្រ​មួយនេះ​កុំអោយបាត់បង់។

ខំតស៊ូអត់ធ្មត់រហូតលក់ដីដើម្បីយកលុយបន្តអាជីវកម្មផលិតធុងសម្រាមបរិស្ថាន អ្នកស្រី សឿង សុថារី នៅតែមើលឃើញថា អាជីវកម្មរបស់អ្នកស្រីក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំចុងក្រោយនេះហាក់ថយសន្ទុះគាំទ្រខ្លាំងរហូតដល់ ៨០%។ ការថយចុះយ៉ាងគំហុកបែបនេះត្រូវបានអ្នកស្រីកត់សម្គាល់ថា គឺមកពីការផ្អាកការបញ្ជាទិញពីអតិថិជនធំៗដូចជាក្រសួង អង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិ។ តាមម្ចាស់សិប្បកម្មធុងបរិស្ថានដដែលរូបនេះ ការកម្មង់ធុងបរិស្ថានក្នុងមួយខែមានត្រឹមចន្លោះពី១០០ ទៅ២០០ធុងប៉ុណ្ណោះ។

លោកនង ចាន់ផល គឺជាអតីតកុមារម្នាក់ដែលរួចរស់ជីវិតពីមន្ទីរឃុំឃាំងស-២១ ឬហៅថាគុកទូលស្លែង។ លោកមានអាយុទើបតែ៩ឆ្នាំ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមចាប់បញ្ជូនតាមរថយន្តពីខេត្តកំពង់ស្ពឺជាមួយម្តាយនិងប្អូនប្រុសមកមន្ទីរសន្តិសុខពិសេស ស-២១។ ឪពុករបស់លោកនង ចាន់ផលក៏ត្រូវជាប់ឃុំឃាំងនៅ គុកស២១ មុននឹងត្រូវពួកខ្មែរក្រហមយកទៅ​សម្លាប់។ ជាសាក្សីម្នាក់ក្នុងចំណោមកុមារបួននាក់ដែលនៅរស់រានមានជីវិតក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ លោកនង ចាន់ផល ក៏បានស្វែងរកយុត្តិធម៌និងផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់ខ្លួននៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម។ សព្វថ្ងៃនេះ លោកនង ចាន់ផល បន្តលក់សៀវភៅជីវប្រវត្តិរបស់លោកនិងបន្តផ្សព្វផ្សាយអប់រំពីឧក្រិដ្ឋកម្មនេះទៅដល់ភ្ញៀវជាតិ អន្តរជាតិ និងជាពិសេសទៅដល់ក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ។

មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជានៅឆ្នាំ​ ២០១៤ បានយកអតីតទីបញ្ជាការយុទ្ធសាស្ត្រសង្គ្រាមរបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ស្ថិតលើភ្នំដងរែកធ្វើជាការិយាល័យធ្វើការដោយដាក់ឈ្មោះថា “មជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង”។ លោក សួន វិចិត្រ មន្ត្រីប្រចាំការនៅមជ្ឈមណ្ឌលសន្តិភាពអន្លង់វែង បានបញ្ជាក់ថា មជ្ឈមណ្ឌលនេះ តំណាងឲ្យគំរូនៃសន្តិភាព និងការផ្សះផ្សាថ្នាក់មូលដ្ឋាន តាមរយៈការចងក្រង រក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្ត និងអភិរក្សតំបន់ប្រវត្តិសាស្រ្តទាំង១៤កន្លែង នៅស្រុកអន្លង់វែង ដែលជាតំបន់តស៊ូចុងក្រោយរបស់ខ្មែរក្រហម។

កញ្ញា ជិន អយុធ្យា ជាស្រ្តីម្នាក់ចាប់អាជីពជាអ្នកគំនូរបុរាណ។ ទោះបីជាបច្ចុប្បន្ននេះ បច្ចេកវិទ្យាមានការវិវដ្តទៅរកការគូរគំនូរបែបឌីជីថលក៏ពិតមែន ក៏កញ្ញា ជិន អយុធ្យា នៅតែបន្តប្រើប្រាស់បច្ចេកទេសគូរបែបបុរាណដដែល។ ការបន្តគូរបែបបុរាណក៏ព្រោះតែកញ្ញាចង់រក្សានូវតម្លៃដើមនៃវប្បធម៌សិល្បៈបុរាណខ្មែរ។ តែយ៉ាងណាក្តី ក៏កញ្ញា អយុធ្យានៅតែអំពាវនាវឲ្យសាធារណជនបន្តគាំទ្រសា្នដៃគំនូរបុរាណខ្មែរ ដើម្បីអភិរក្សសិល្បៈបែបនេះឲ្យគង់វង្ស។

កាលពីថ្ងៃទី០១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រសួងវប្បធម៌នៃសាធារណរដ្ឋបារាំង តាមរយៈស្ថានទូតបារាំងនៅកម្ពុជាបានប្រគល់គ្រឿងឥស្សរិយយសផ្នែកសិល្បៈ និងអក្សរសាស្រ្ត ថ្នាក់អស្សប្ញទ្ធិជូនដល់សិល្បករអ្នកថតរូបអាជីពកម្ពុជា គឺលោក សុវណ្ណ ភីឡុង។ ការបំពាក់គ្រឿងឥស្សរិយយសនេះមិនត្រឹមតែជាការទទួលស្គាល់នូវទេពកោសល្យនៃការបង្កើតស្នាដៃរូបថតបែបសិល្បៈច្នៃប្រឌិតរបស់លោកលើឆាកអន្តរជាតិប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាជាការកោតសរសើរលើការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏មោះមុតរបស់លោកនៅក្នុងការផ្ទេរ និងចែករំលែកចំណេះដឹងវិស័យថតរូបទៅដល់យុវជនកម្ពុជាជំនាន់ក្រោយ ព្រមទាំងការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសបារាំងនិងកម្ពុជាផងដែរ។

នៅក្នុង​ឱកាស​ខួប​៥០ឆ្នាំ​នៃ​ការធ្លាក់ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ទៅក្នុង​ដៃ​របស់ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម ១៧ មេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥ វិទ្យុបារាំង​អន្តរជាតិ​មាន​សេចក្តីរាយការណ៍ បទសម្ភាសន៍​និង​បទយកការណ៍​នានា​ផ្តោតទៅលើ​ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សំខាន់មួយនេះ។ នៅក្នុងបទយកការណ៍​ខ្មែរ​នៅប្រទេស​បារាំង​នៅថ្ងៃនេះ ឈាង បុប្ផា​ណែនាំ​លោកអ្នកនាង​ឲ្យបាន​ស្គាល់​លោក ហ៊ុន ដារិន អតីត​ទាហាន​លន់ នល់ ដែលបានរត់គេចខ្លួន​ចេញពីប្រទេស​កម្ពុជា ​នៅថ្ងៃ​ដែល​ទាហាន​ខ្មែរ​ក្រហម​ចាប់ផ្តើម​ជម្លៀសប្រជាជន​ចេញពីទីក្រុង​ភ្នំពេញ។ លោក ហ៊ុនដារិន​បានធ្វើដំណើរ​ទៅដល់​ប្រទេស​បារាំង នៅខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៧៥ ប៉ុន្មានខែ​ក្រោយ​ ខ្មែរក្រហម​ចូលកាន់អំណាច​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា។ នៅ​ឆ្នាំ​ដដែល លោក​បាន​ចុះឈ្មោះ​បម្រើក្នុងជួរកងទ័ពបារាំង ក្នុង​អង្គភាព légion étrangère ក្នុងនាមជា​ជនបរទេស​ដែលប្រយុទ្ធបូជាជីវិត​ដើម្បី​ជាតិ​បារាំង។